Każdego roku dochodzi do ponad 395 milionów wypadków w miejscu pracy. Tę dramatyczną liczbę opublikowała International Labour Organization (ILO) (https://www.ilo.org/) w 2023 r. Przeprowadzenie dokładnej oceny ryzyka, zgodnie z wymaganiami normy EN ISO 12100, jest pierwszym krokiem do zapewnienia pracownikowi bezpieczeństwa.
Kontekst normatywny
Norma EN ISO 12100:2010 „Bezpieczeństwo maszyn – Ogólne zasady projektowania – Ocena ryzyka i ograniczanie ryzyka” – norma typu A – to solidny przewodnik metodologiczny dotyczący identyfikacji zagrożeń, oceny ryzyka i wdrażania odpowiednich środków zaradczych dla każdego typu maszyn przemysłowych. Dogłębna analiza zagrożeń jest niezbędna wszystkim producentom, instalatorom i pracodawcom, którzy chcą zapewnić bezpieczeństwo pracowników, przestrzegając aktualnych wymagań prawnych.
Podstawowe odniesienia do przepisów dla projektantów i producentów
Wraz ze zharmonizowanymi normami dotyczącymi Systemów Sterowania (EN ISO 13849) i Funkcjonalnego Bezpieczeństwa Maszyn (UE EN IEC 62061 – Poziomy integralności bezpieczeństwa (SIL)) norma EN ISO 12100 stanowi główny punkt odniesienia dla projektantów i producentów w celu zapewnienia spełnienia Podstawowych Wymagań Bezpieczeństwa zgodnie z Dyrektywą maszynową/Rozporządzeniem w sprawie Maszyn i umożliwienia legalnego wprowadzenia swojego produktu na rynek.
Obowiązki prawne pracodawców
Dla pracodawców, którzy instalują maszyny przemysłowe przeprowadzenie skrupulatnej oceny ryzyka jest obowiązkiem regulacyjnym określonym zarówno w Dyrektywach Międzynarodowych, jak i w krajowych przepisach dotyczących Bezpieczeństwa w Miejscu Pracy.
Co to jest ocena ryzyka?
Ocena ryzyka to proces polegający na ocenie potencjalnych zagrożeń związanych z całym cyklem życia maszyny, w celu określenia niezbędnych działań zapobiegającym potencjalnym urazom i uszkodzeniom ciała człowieka. Jest to środek obowiązkowy, wymagany przez każdy Właściwy Urząd, zarówno w przypadku nowych instalacji, jak i modernizacji istniejącego sprzętu.
Dlaczego ocena ryzyka jest niezbędna
Przeprowadzenie dokładnej Oceny Ryzyka pozwala zwiększyć bezpieczeństwo pracowników, zabezpieczyć firmę przed ewentualnymi sankcjami, ale także zapewnić prawidłowy przebieg procesów przemysłowych, unikając przestojów maszyn spowodowanych wypadkami.
Ocena ryzyka: etapy procesu
Proces oceny ryzyka określony w normie EN ISO 12100 zapewnia podejście strukturalne. Nie ma ustalonych zasad przeprowadzania oceny ryzyka, ale istnieją pewne ogólne wytyczne, które należy przestrzegać. Wytyczne te można podsumować w pięciu krokach:
1. Identyfikacja zagrożeń
Zbadaj miejsce pracy, aby zidentyfikować potencjalne zagrożenia, rozważ ograniczenia operacyjne maszyn, mapując wszystkie zagrożenia mechaniczne, elektryczne lub termiczne, ewentualnie oceniając także instrukcje producenta lub dostawcy oraz przeglądaj raporty z wypadków lub sytuacji, które mogły skończyć się wypadkiem.
2. Ocena ryzyka
Zastanów się, jak, gdzie, kiedy i jak długo ludzie są zazwyczaj narażeni na potencjalne zagrożenie i przypisz odpowiednią wagę zidentyfikowanym zagrożeniom, korzystając z matrycy ryzyka. Oceń wszelkie ryzyko resztkowe.
3. Zdecyduj, jakie środki kontroli należy wdrożyć
Po przypisaniu poziomu ryzyka każdemu zidentyfikowanemu zagrożeniu nadszedł czas na opracowanie odpowiednich środków zaradczych i wdrożenie skutecznego Systemu Kontroli w celu ochrony pracowników, mienia i środowiska.
4. Dokumentuj wyniki
Ważne jest dokumentowanie procesu i uzyskanych wyników za pomocą Okresowego Rejestru Oceny Ryzyka. Ten krok pomaga organizacji śledzić zagrożenia, ryzyko i środki kontroli.
5. Przegląd i aktualizacja oceny
Postępuj zgodnie z rekomendacjami i sprawdź czy wdrożono zalecane środki kontrolne, podejmij wszelkie działania naprawcze przed uruchomieniem produkcji. W przypadku wszelkich późniejszych modyfikacji, które mogą skutkować zmianą warunków niebezpiecznych, pracodawca musi przedstawić nową Ocenę Ryzyka.
Zintegrowane rozwiązania zapobiegawcze
Po przeanalizowaniu zagrożeń możliwe będzie wdrożenie systemu środków bezpieczeństwa poprzez integrację Zbiorowych Środków Ochrony (np. zgodnych z normami dotyczącymi osłon stałych i ruchomych, Stopów i Urządzeń Blokujących, Znaków ostrzegawczych bezpieczeństwa, Środków ochrony indywidualnej (ŚOI i szkolenie personelu)) oraz Środków organizacyjnych (konserwacja, regularne przeglądy). Podejście systemowe, które maksymalizuje bezpieczeństwo przy jednoczesnej minimalizacji ryzyka szczątkowego.
